در صنعت حمل‌و‌نقل جاده‌ای، اکثر جابه‌جایی‌ها توسط کامیون‌ها انجام می‌شود. برای ماشین‌های سنگین ایمنی و کارایی دو عامل حیاتی هستند. ریتارد نیز یک تکنولوژی مهم است که به طور چشمگیری به بهبود این دو عامل کمک میکند.
احتمالا شما اکنون می‌خواهید بدانید که ریتارد چیست؟ و ترمز کمکی کامیون چگونه عمل میکند؟ ریتاردر را می‌توان یک ترمز کمکی دانست که با استفاده از مکانیسم‌های مختلف، نیروی محرکه‌ی کامیون یا اتوبوس را کاهش می‌دهد. ریتاردر در کنار ترمزهای اصلی به کاهش سرعت کمک میکند و از کنترل خارج شدن کامیون در سراشیبی جلوگیری میکند. این سیستم کمکی، به‌ویژه در خودروهای سنگین مانند بهترین تریلی جهان و اتوبوس‌ها که به‌دلیل وزن بالا و بار سنگین در زمینه کنترل سرعت با چالش‌های بیشتری روبرو هستند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله، قصد داریم به انواع مدل ریتاردر و مزایا ترمز موتور بپردازیم و ببینیم چه چیزی این تکنولوژی را به آپشن جالب در کامیون‌های داخل ایران و جهان کرده است.
ریتارد چیست؟
ریتارد در واقع همان ریتاردر است که بسیاری از مردم و رانندگان کامیون آن را ریتارد صدا می‌زنند. احتمالا سوال اصلی شما این باشد که: ریتارد چیست؟ ریتاردر یک سیستم کمکی ترمز در کامیون‌ها و خودروهای سنگین است که به راننده کمک میکند تا در سرازیری‌ها و شیب‌های تند، سرعت خودرو را کنترل کند و از افزایش بیش از حد سرعت جلوگیری نماید.
در این مقاله در واقع هرجا وقتی از واژه ریتارد صحبت می‌کنیم، منظورمان همان سیستم ریتاردر کامیون است. این سیستم با ایجاد مقاومت در برابر حرکت محور موتور و چرخ‌ها، خودرو را کند میکند و مانع سرعت گرفتن بیش از حد کامیون در سراشیبی‌ها می‌شود. به این ترتیب، ریتاردر فشار وارده بر ترمزهای اصلی را کاهش داده و از داغ کردن و سایش بیش از حد آن‌ها جلوگیری میکند. استفاده از ریتاردر در کامیون‌ها نه تنها باعث افزایش ایمنی در رانندگی می‌شود، بلکه عمر سیستم ترمز را نیز افزایش می‌دهد. به همین دلیل، وجود ریتارد در کامیون‌های باربری و مسافربری که در جاده‌های کوهستانی تردد می‌کنند، بسیار ضروری و حیاتی است.
انواع ریتارد کامیون
ریتاردها از نظر ساختار و محل قرارگیری به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هر نوع مزایا و معایب خاص خود را دارند. برخی پیچیده‌تر و برخی ساده هستند که در ادامه به معرفی انواع مدل های ریتاردر ماشین‌های سنگین خواهیم پرداخت:
ریتاردر هیدرولیکی
این نوع ریتاردر با استفاده از فشار روغن هیدرولیکی کار میکند. در هنگام استفاده، از روغن هیدرولیک برای ایجاد مقاومت در برابر حرکت چرخ ها عمل میکند و در کامیون‌ها و اتوبوس مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع از ریتاردر از یک روتور متصل به موتور و یک استاتور تشکیل شده‌اند؛ هنگام فعال شدن ریتاردر، روغن به داخل آن پمپ و مقاومت ایجاد شده بین روتور متحرک و استاتور ثابت باعث کاهش سرعت کامیون می‌شود.
ریتاردر الکترومغناطیسی
این نوع با استفاده از نیروی الکترومغناطیسی قوی و جریان الکتریکی برای کاهش سرعت وسیله نقلیه عمل میکند. این مدل ریتاردر از جریان الکترومغناطیسی برای کاهش سرعت ماشین سنگین استفاده میکند. هنگامی که ریتاردر فعال می‌شود میدان مغناطیسی ایجاد شده و در مقابل دیسک فلزی متصل به موتور مقاومت ایجاد می‌شود. این نیرو باعث کند شدن چرخش دیسک و کاهش سرعت کامیون می‌شود. ریتاردرهای الکتریکی به دلیل عملکرد بی‌صدا، پایین بودن استهلاک و هزینه‌های نگهداری محبوب هستند.
ریتاردر اگزوز
نوع دیگر ریتارد، ریتاردر اگزوز است که به آن خفه‌کن یا ترمز موتور نیز می‌گویند. این مدل با جلوگیری از گازهای خروجی موتور و ایجاد فشار برگشتی، موجب کند شدن حرکت می‌شود. زمانی که ریتاردر اگزوز فعال می‌شود یک سوپاپ جلوی خروج هوا را می‌گیرد و از طریق آن چرخش موتور کند می‌شود.
اگر در گرما کامیون شما به سرعت جوش می‌اورد و دمای موتور آن بالا می‌رود پیشنهاد می‌شود که حتما مقاله علت جوش آوردن ماشین سنگین را مطالعه بفرمایید.
مزایا استفاده از ریتاردر
استفاده از ریتارد مزایای متعددی دارد، از جمله:
-
کاهش فشار به ترمزها: ریتاردها با کاهش میزان استفاده از ترمزها به کاهش سایش و از بین رفتن لنت‌ها در اثر استفاده مداوم کمک میکند. استفاده بیش از حد از ترمزها خصوصا در هنگام حمل بارهای سنگین می تواند منجر به مشکلات ایمنی ماشین و افزایش هزینه های تعمیر و نگهداری شود. استفاده از ریتاردر می تواند به کاهش میزان استفاده از ترمزهای اصطکاکی کمک کند که این امر به افزایش طول عمر ترمزها و کاهش هزینه های تعمیر و نگهداری کمک میکند.
-
افزایش ایمنی و کنترل در سراشیبی: مزیت اصلی ریتاردها افزایش ایمنی کامیون است. با افزایش قدرت ترمز به افزایش کنترل روی سرعت و ایمنی ترمز کمک می‌شود. ترمزهای وسایل نقلیه سنگین در شرایط خاص، مانند سراشیبی ها و مسیرهای لغزنده، ممکن است عملکرد خود را از دست بدهند. این امر می تواند در کنار داغ شدن بیش از حد ترمز خطر بروز حوادث را افزایش دهد. استفاده از ریتاردر منجر به افزایش کنترل کامیون و محدود کردن سرعت می‌شود که این امر می تواند به افزایش ایمنی در شرایط خاص کمک کند.
-
کاهش هزینه‌ها و استهلاک: ریتاردها با کاهش نیاز به استفاده از ترمزهای اصلی، باعث کاهش مصرف سوخت می‌شوند.
-
استفاده بیش از حد از ترمزهایی که از طریق اصطکاک کار می‌کنند، می تواند منجر به افزایش مصرف سوخت شود. از طرفی استهلاک سایر قطعات نیز کاهش می‌یابد و ریتاردر می‌تواند هزینه‌های کلی را به طرز قابل‌توجهی کاهش دهد.
راه‌های نگهداری از ریتارد
درست همانند هر کدام از اجزا و قطعات به کار رفته در کامیون، ریتاردر یا خفه‌کن نیز نیاز به تعمیر و نگهداری مناسبی دارد تا از عملکرد آن مطمئن شد که بتوانید در شرایط سخت از آن بهره ببرید. در این بخش قصد داریم که به برخی از راه‌های نگهداری و افزایش طول عمر ریتارد بپردازیم:
-
سرویس دوره ای منظم
ریتاردها نیز نیاز دارند پس از مدتی به صورت دوره‌ای سرویس شوند. سرویس ریتاردر شامل مواردی مانند تعویض روغن و فیلتر روغن (در برخی از مدل‌ها) در کنار بررسی سایر قطعات مصرفی است. -
نگهداری و توجه به مشکلات
اگر متوجه مشکلی در عملکرد ریتاردر شدید به هیچ‌وجه نباید به استفاده از آن ادامه دهید و باید آن را به سرعت تعمیر کنید. تعمیر و نگهداری به موقع ریتاردر می تواند از بروز مشکلات جدی تر جلوگیری کند. همچنین، باید از ریتاردر در شرایط مناسب استفاده کنید. به عنوان مثال، نباید از ریتاردر در زمانی که ماشین در حالت سکون است استفاده کنید. اگر شما عاشق جاده هستید باید بگوییم در مقاله بهترین جاده های دنیا در کدام کشور است تصویر زیباترین جاده‌های جهان را برای شما قرار داده ایم. -
تمیز کردن و روغن‌کاری
ریتارد را به صورت منظم تمیز و در صورت نیاز روغن‌کاری کنید. گردوغبار و زباله‌‌های مختلف می‌توانند عملکرد را مختل کنند؛ در حالی که روغن‌کاری و تمیز کردن به شکل درست و مناسب عملکرد سالم و دقیق را تضمین میکند. برای بهترین نتیجه بهتر است از روان‌کننده‌ای که توسط سازنده‌های کامیون و نمایندگی‌های معتبر توصیه شده استفاده کنید. -
اطمینان از سلامت قطعات
قبل از هر بار استفاده از ریتاردر، باید از سلامت قطعات آن اطمینان حاصل کنید. در صورت مشاهده هرگونه مشکل در قطعات، باید آن را تعمیر یا تعویض کنید. -
نظارت بر دما
گرم‌شدن بیش از حد می‌تواند به ریتارد شما صدمه وارد کند. مراقب باشید که دمای قطعات بیش از حد افزایش پیدا نکند. -
رعایت دستورالعمل های سازنده
برای نگهداری صحیح از ریتاردر، باید دستورالعمل‌های سازنده را به دقت رعایت کنید. این دستورالعمل‌ها شامل اطلاعات مهمی در مورد نحوه استفاده، روغن مخصوص، سرویس و نگهداری از ریتاردر است.
نحوه استفاده از ریتاردر در کامیون ها
بسته به نوع کامیون و ماشین سنگینی که در حال رانندگی با آن هستید روش استفاده از ریتاردر متفاوت است. برخی دارای یک کلید و اهرم خاص هستند، همانند اتوبوس‌های قدیمی که اهرم داشتند و در برخی کامیون‌ها این کار توسط یک کلید انجام می‌شود. اکنون ریتاردرها علاوه بر حالتی که ممکن است در کنار فرمان قرار بگیرند در برخی از مواقع با ترمز کامیون هماهنگ می‌شوند. با فشردن پدال ترمز در ابتدا از ترمز کمکی یا ریتاردر استفاده می‌شود و پس از اعمال فشار بیشتر از ترمز اصلی استفاده می‌شود.
سخن پایانی
ریتاردر یا ریتارد، به عنوان یک سیستم ترمز کمکی، نقش حیاتی در افزایش ایمنی و کارایی وسایل نقلیه سنگین ایفا میکند. با کاهش فشار بر ترمزهای اصلی و ارائه راهکاری برای کنترل بهتر سرعت، این تکنولوژی به رانندگان کمک میکند تا با اطمینان بیشتری رانندگی کنند. در نهایت، ریتاردر نه تنها به افزایش ایمنی کمک میکند بلکه به کاهش هزینه‌های نگهداری و تعمیرات نیز منجر می‌شود که این امر برای هر شرکت حمل و نقلی ارزشمند است.
سوالات متداول
1. ریتارد کامیون چگونه کار میکند؟
ریتاردر یک سیستم ترمز کمکی است که در وسایل نقلیه سنگین برای کاهش سرعت و کنترل بهتر وسیله کامیون بدون استفاده از ترمزهای معمولی به کار می‌رود.
2. استفاده از ریتاردر منجر به صدمه به کامیون می‌شود؟
خیر، در صورتی که به نحوه ی مناسب از ریتاردر استفاده شود نه تنها صدمه‌ای وارد نمی‌شود بلکه منجر به افزایش عمر و صرفه‌جویی در هزینه‌ها نیز خواهد شد.
3. آیا ریتارد بر روی طول عمر ترمزها تأثیر می‌گذارد؟
بله، ریتاردر با کاهش نیاز به استفاده مداوم و جلوگیری از افزایش دمای ترمزها، به عمر مفید آن‌ها افزوده و نیاز به تعویض زودهنگام را کاهش می‌دهد.
4. آیا همه کامیون‌ها دارای ریتاردر یا ترمز موتور هستند؟
خیر همه کامیون‌ها مجهز به ترمز موتور نیستند. در حال حاضر اکثر کامیون‌های جدید به خصوص مواردی که برای حمل‌بارهای سنگین طراحی شده اند در حال مجهز شدن به این قابلیت هستند.
5. ریتارد چیست؟
ریتارد یا ریتاردر، سیستم کمکی ترمز در کامیون‌ها و خودروهای سنگین است که با ایجاد مقاومت در برابر حرکت موتور و چرخ‌ها، باعث کاهش سرعت خودرو در سرازیری‌ها می‌شود.
